Hiërarchie is hartstikke functioneel bij leidinggeven in organisaties, binnen gezinnen, gemeenschappen, landen, etc. Ik weet daar alles van, want ik heb jarenlang bij de landmacht gewerkt en dat is zonder twijfel een hiërarchische organisatie. Je schijnt slechts 120 dagen nodig te hebben om doordrongen te raken van de cultuur van een organisatie, dus in mijn geval is dat gelukt. Ik heb in die tijd de voordelen van hiërarchie goed leren kennen en het heeft me erg geholpen om mijn plek als leider in te nemen. 
Maar hiërarchie kan ook vies klinken. Dat komt door het idee dat iemand die hoger in de hiërarchie staat, meer waard is dan iemand die lager op de hiërarchische ladder staat. Alsof een leidinggevende meer waard zou zijn dan een medewerker. Binnen de organisatie geldt dat natuurlijk wel in zekere zin: voor de rol. Het is lastiger voor een organisatie als de directeur elk jaar wisselt, dan wanneer de positie van een medewerker elk jaar opnieuw wordt ingevuld. En bij het NFI was het lastiger om een nieuwe forensisch deskundige in te werken dan een nieuwe analist. De vieze smaak komt als we die waarde vertalen naar ons als individu. Als er zorgvuldiger omgesprongen wordt met de directeur dan met de medewerker (of andersom). Of als de ene groep medewerkers meer aandacht of privileges krijgt dan de ander. Dan is het alsof de ene mens meer waard is dan de ander en dat leidt geheid, en terecht tot gedoe.
Bij het innemen van je plek als leider heb je te dealen met hiërarchie. Met leiding geven en ontvangen. Met situaties waarin jij bepaalt, of er juist niet over gaat. Laat je oordeel over hiërarchie je hierbij niet in de weg staan.

De term ‘plek, zoals ik die hanteer, komt uit het systemisch werk. Je kijkt daarbij naar een familie, organisatie of andere groep die bij elkaar hoort. De leden van de groep hebben een eigen natuurlijke plek. Als iedereen op zijn eigen plek staat functioneert het systeem het best. De leider heeft daarom als belangrijke taak om zijn plek volledig in te nemen met al het gedrag dat daar bij hoort. Dat betekent bijvoorbeeld dat je duidelijk richting moet geven en dat jij moet ingrijpen als het niet goed gaat. Als jij het niet doet, dan mist er iets. Iemand anders neemt die rol dan van je over, waardoor je onrust krijgt. Onrust trekt energie uit het systeem. Je plek innemen dus. Het klinkt makkelijk, maar in de praktijk zijn er nog wel eens wat hobbels. In dit stuk beschrijf ik situaties die ik in de loop van de tijd ben tegengekomen bij het innemen van mijn plek.  

Onduidelijkheid over de plek
De contouren van de plek zijn voor leidinggevenden meestal wel duidelijk. Je bent verantwoordelijk voor een team met alles er op en er aan. De grens van jouw plek wordt mede bepaald door de plek van anderen: je teamleden en de mensen in je omgeving. Soms is het niet helemaal duidelijk wie waar over gaat. Ik heb gemerkt dat je dit het beste steeds opnieuw kunt verkennen als je het even niet weet. Rondom een doel ging dat voor mij altijd het makkelijkst. Je wilt een organisatiedoel bereiken. Wie doet dan wat vanuit welke plek? Hiermee kleur je vanzelf in wat je plek is en hoe die aansluit op de plek van anderen.

Er zullen momenten zijn waarbij je de neiging hebt om op de plek van iemand anders te gaan staan. Je neemt dan verantwoordelijkheden over die niet van jou zijn, of bemoeit je met andermans zaken. Als je erg meegaand, hulpvaardig of kritisch bent kun je makkelijk in die valkuil stappen. Dat lijkt even leuk, maar voor je het weet kom je niet meer aan je eigen werk toe. Dan ben je plots de vakantieplanning voor je medewerkers aan het maken of aan het bemiddelen bij onderling geruzie. En er zitten nog een paar addertje onder het gras die mij allemaal wel eens gebeten hebben:

• Je geeft impliciet de boodschap dat de ander het niet kan.
• Je ontneemt mensen de kans om zelf verantwoordelijkheid te zijn
• je bent vermoeiend voor je omgeving en verliest draagvlak
  
  
  

Er zullen ook momenten zijn dat je je plek onvoldoende inneemt. Je laat dan iets liggen dat eigenlijk aan jou is. Soms nemen anderen de ruimte in die jij hebt laten liggen. Als dat te lang duurt is het lastig om te zien en te herstellen. Je kunt je plek dan ook verliezen. Vaak voel je dat al eerder dan dat het daadwerkelijk gebeurt. Wat doe je als een project een ongewenste richting opgeslagen is, en je er pas na een jaar achter komt? En hoe spreek je die medewerker alsnog aan op gedrag dat je heel lang hebt getolereerd? 

Weet jij als leidinggevende wat je plek is? Heb je zelf ervaring met van je plek gaan of te weinig plek innemen?

De volgende keer ga ik in op onderliggende redenen waarom leiders hun plek soms niet innemen.

​